Wykluczenie w grupie rówieśniczej

W wielu klasach znajdują się uczniowie, którzy czują się, bądź są odrzuceni przez resztę grupy.

Zachęcamy do zapoznania się z informacjami:

  • Warto zaznaczyć, że dla młodych ludzi niezwykle ważne jest, jak traktowani są przez grupę. Często widzą siebie oczami innych, nabierają pewności, definiują swoje mocne i słabe strony.
  • Wykluczenia, które jest bardzo bolesne uniemożliwia zaspokojenie jednego z fundamentalnych pragnień - potrzeby przynależności.

Potrzeba przynależności

Silnie zakorzeniona potrzeba jest ważnym źródłem motywacji do działania, szczególnie istotną funkcję pełni w rozwoju młodych osób. Bardzo ważne jest bowiem poczucie, że jest się potrzebnym, podziwianym i pasującym do reszty. Osoby zaś, które mają trudność w dopasowaniu się do grupy poszukują alternatywnych sposobów zaspokojenia potrzeby przynależności, chociażby poprzez uczestniczenie w grupach poza szkołą lub w internecie, itp.

Klasowy outsider

Osoby wykluczone z grupy prezentują zazwyczaj konkretne zachowanie, które utrudnia kontakty z innymi. Takimi osobami są często dzieci agresywne, kłótliwe, mające trudności w kontroli emocji, a także nieśmiałe, pełniące rolę kozła ofiarnego. Gwoli prawdy, konfiguracji takich zachowań jest bardzo wiele.

  • Dzieci agresywne często prowokują kłótnie i wzbudzają niechęć w pozostałych członkach klasy.
  • Osoby nieśmiałe cechuje zaś zazwyczaj małomówność i trudność w wystąpieniach na forum klasy. Takie osoby mają jednak wąskie grono kolegów, z którymi nawiązują trwałe relacje.
  • Z kolei dzieci, które pełnią rolę kozła ofiarnego inicjują konflikty, drażnią innych, później zaś prezentują siebie jako ofiarę.

Bolesne odrzucenie

  • Dziecku, które w przeszłości zostało wykluczone może towarzyszyć niepokój, strach przed ponownym odrzuceniem. Zdarza się, że odepchnięte dzieci dystansują się od tych, którzy mogą stanowić źródło wykluczenia.

Jak rozpoznać, że dziecko może być ofiara wykluczenia społecznego?

Zachowania rówieśników wobec ucznia

Zachowania ucznia

u  manifestowanie obojętności lub niechęci,

u  odrzucenie, izolowanie z grupy rówieśniczej,

u  przytyki, wyzwiska, wyśmiewanie, obrażanie,

u  stosowanie przemocy,

u  odmawianie ,niechęć do wspólnych działań w grupie rówieśniczej.

 

u  zmiany w zachowaniu, obniżenie nastroju,

u  labilność emocjonalna

u  spadek koncentracji uwagi,

u  zaniedbania higieniczne, częste choroby,

u  objawy psychosomatyczne,

u  spadek osiągnięć szkolnych,

u  unikanie kontaktów rówieśniczych lub nadmierna chęć upodobnienia się, udział w grupach negatywnych,

u  nagminne wagary,

u  eksperymentowanie z substancjami psychoaktywnymi,

u  przemoc, agresja.

Przyczyny wykluczenia

Trzy grupy przyczyn odrzucenia:

1) Tkwiące w grupie rówieśniczej:

  • brak akceptacji w grupie rówieśników,
  • destrukcyjny wpływ negatywnej grupy rówieśniczej,
  • brak integracji grupy rówieśniczej
  • wielkość grupy, osobowość członków grupy.

2) Tkwiące w jednostce:

  • niska samoocena, brak poczucia sprawstwa i wiary we własne możliwości,
  • trudności w kontrolowaniu własnych emocji i rozpoznawaniu emocji innych,
  • cechy charakteru tj. nieśmiałość, małomówność.

3) Czynniki społeczne:

  • sytuacja rodzinna ucznia − kontakt i relacje z rodzicami, struktura rodziny (wielodzietność, samotne rodzicielstwo, konflikty, rozpad rodziny),
  • warunki ekonomiczne rodziny − ubóstwo, bieda, trudne warunki mieszkaniowe,
  • poziom wykształcenia i kompetencje wychowawcze rodziców − zbyt niskie aspiracje lub zbyt wygórowane ambicje rodziców mogą być przyczyną, że dzieci nie potrafią nawiązać poprawnych relacji z rówieśnikami.

Jak pomóc dziecku wykluczonemu?

  • Istotne jest, aby poświęcić czas dziecku i wysłuchać je, zapytać, jak się czuje, co według niego sprawia, że zostało odrzucone.
  • Bardzo istotne w aspekcie odrzucenia jest, aby określić jego przyczynę, tak więc jeśli dziecko charakteryzuje się chociażby agresywnością, bądź przeciwnie wycofaniem, warto poszukać źródła takiego zachowania. Może się okazać bowiem, że zachowania te świadczą o zaburzeniach emocjonalnych czy trudnej sytuacji rodzinnej.
  • Gdy odrzucane dziecko jest nieśmiałe, można pomóc mu zaistnieć w grupie poprzez angażowanie w relacje w małych grupach.
  • Istotne jest również, żeby nauczyciel pracował z całą klasą, nie zamykał się na problem w obrębie ucznia.
  • Pomoc pedagoga lub psychologa szkolnego.
  • Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne prowadzą różnorodne warsztaty dla dzieci. Warto skorzystać chociażby z treningu dla dzieci nieśmiałych, zagrożonych wykluczeniem.

Nie ulega wątpliwości, że dziecko, które zostało odrzucone przez klasę, należy otoczyć szczególną uwagą i zapewnić je o swojej dostępności oraz gotowości do udzielania wsparcia. Warto jednak pamiętać także o osobach zaangażowanych w konflikt, całej klasie jako wspólnocie, wychowawcy, indywidualnych zasobach uczniów, ich sytuacji społecznej, rodzinnej czy emocjonalnej.

Galeria zdjęć